Ludwig Guttmann był jednym z najwybitniejszych lekarzy XX wieku i twórcą idei, która odmieniła los osób z niepełnosprawnością ruchową. Choć urodził się w 1899 roku w Toszku, to właśnie Wrocław stał się miejscem, w którym ukształtował się jako naukowiec i człowiek. Po studiach we Freiburgu wrócił nad Odrę, by pracować u boku słynnego neurologa Otfrida Foerstera. W szpitalu miejskim przy dzisiejszej ulicy Poniatowskiego rozwijał się jako neurochirurg, łącząc naukową precyzję z głębokim współczuciem dla pacjentów. W 1933 roku, po dojściu Hitlera do władzy, Guttmann, jako Żyd, został pozbawiony możliwości pracy w państwowych szpitalach. Związał się wówczas z żydowskim szpitalem przy ulicy Sudeckiej, a od 1937 roku pełnił funkcję dyrektora medycznego. To tam stworzył ośrodek opieki i godności, ratując ludzi wyrzuconych poza margines społeczeństwa. Podczas nocy kryształowej w 1938 roku otworzył drzwi szpitala dla prześladowanych, ukrywając ich wśród pacjentów. Jego decyzja była wyrazem nie tyle heroizmu, co głębokiego humanizmu, wiary, że medycyna jest obowiązkiem wobec człowieka. Po emigracji do Wielkiej Brytanii w 1939 roku Guttmann przeniósł do Stoke Mandeville ducha przedwojennego Wrocławia, rygor naukowy, etykę i szacunek dla pacjenta. To tam stworzył nowy model leczenia urazów rdzenia kręgowego, oparty na ruchu, rehabilitacji i sporcie. W 1948 roku zorganizował pierwsze zawody sportowe dla weteranów na wózkach inwalidzkich, uznawane dziś za początek igrzysk paraolimpijskich. W 1966 roku królowa Elżbieta II nadała mu tytuł szlachecki. Sir Ludwig Guttmann stał się symbolem medycyny opartej na empatii i odwadze. Jego nazwisko widnieje dziś na tablicy pamiątkowej w Dolnośląskim Szpitalu im. Marciniaka oraz na skwerze we wrocławskim Zalesiu. To przypomnienie, że historia tego wybitnego lekarza jest także historią Wrocławia, miasta, w którym narodziła się idea leczenia, które przywraca godność.

Max Silberberg był jednym z najwybitniejszych kolekcjonerów sztuki i mecenasów kultury międzywojennego Wrocławia. W swojej willi przy dzisiejszej ulicy Kutnowskiej stworzył miejsce, w którym nowoczesność spotykała się z wyrafinowaniem. Architekt August Endell zaprojektował wnętrza o harmonijnych liniach i jasnych przestrzeniach, a na ścianach zawisły dzieła Courbeta, Delacroix, Moneta, Renoira, Cézanne’a, Degasa, Liebermanna i Rodina. Dom Silberberga był prywatną galerią i salonem artystycznym, w którym rozmawiano o sztuce, filozofii i przyszłości Europy. Kolekcjoner wspierał wrocławskie instytucje kultury, przewodniczył Żydowskiemu Towarzystwu Muzealnemu i zasiadał w radzie Śląskiego Muzeum Sztuk Pięknych. Dzięki temu Wrocław stał się jednym z ważnych ośrodków życia artystycznego w Niemczech.
Po 1933 roku jego świat rozpadł się gwałtownie. Po dojściu Hitlera do władzy Silberberg, jako Żyd, został pozbawiony stanowisk i majątku, jego willę zajęło SS, a kolekcję rozproszono w przymusowych aukcjach w Berlinie. W 1942 roku wraz z żoną został deportowany, prawdopodobnie do Terezina, a następnie do Auschwitz, gdzie oboje zginęli. Dziś dzieła z jego zbiorów odnajdują się w muzeach całego świata, od Luwru i Musée d’Orsay po National Gallery w Waszyngtonie, Yale University Art Gallery i Muzeum Narodowe w Warszawie. Każdy z tych obrazów jest świadectwem utraconego świata wrocławskiej kultury, która została przerwana przez Zagładę. Historia Maxa Silberberga przypomina, że Wrocław był miejscem, w którym sztuka potrafiła przekraczać granice.

Rudolf Walter Ladenburg był jednym z najwybitniejszych fizyków pierwszej połowy XX wieku, a jego naukowa droga wiodła przez Wrocław, miasto, w którym narodziła się jego pasja do badań nad światłem i materią. Urodził się 6 czerwca 1882 roku w Kilonii w rodzinie żydowskiego chemika Alberta Ladenburga i Margarete Pringsheim. Studiował fizykę w Heidelbergu, Monachium i we Wrocławiu, gdzie na początku XX wieku rozwijał swoje zainteresowania optyką i fizyką atomową. We Wrocławiu dojrzewał jako uczony, tworząc podwaliny pod swoje późniejsze badania nad dyspersją w gazach i naturą światła. Po doktoracie uzyskanym w 1906 roku w Monachium pod kierunkiem Wilhelma Röntgena powrócił do Wrocławia, gdzie habilitował się, a następnie został docentem i profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Wrocławskiego. W jego laboratorium badano zjawiska, które wkrótce miały stać się kluczem do zrozumienia mechaniki kwantowej. Ladenburg prowadził pionierskie eksperymenty nad anomaliami dyspersji i zachowaniem gazów wzbudzonych elektrycznie, a jego prace publikowane w Annalen der Physik i Zeitschrift für Physik były szeroko cytowane.
W 1924 roku przeniósł się do Berlina, a w 1930 roku objął katedrę Cyrusa Fogga Bracketta na Uniwersytecie Princeton. Po 1933 roku angażował się w pomoc żydowskim uczonym zmuszonym do emigracji, organizując dla nich miejsca pracy na amerykańskich uczelniach. Był uczonym, który łączył klasyczną tradycję eksperymentu z nową myślą kwantową. Zmarł 6 kwietnia 1952 roku w Princeton. Wspominano go jako człowieka o czystym umyśle i głębokim poczuciu odpowiedzialności.

Max Pinkus był jednym z najwybitniejszych śląskich przemysłowców i mecenasów kultury przełomu XIX i XX wieku, a jego życie nierozerwalnie łączyło się z Wrocławiem, miastem, które uważał za duchowe centrum Śląska. Urodził się w 1857 roku w Prudniku w rodzinie żydowskich przedsiębiorców, dla których praca, nauka i sztuka stanowiły wspólny język wartości. Dorastał w środowisku, w którym tradycja spotykała się z nowoczesnością, a Wrocław był miejscem, gdzie koncentrowało się życie intelektualne i gospodarcze regionu. Po studiach w Lyonie oraz praktykach w Anglii i Stanach Zjednoczonych przejął rodzinne przedsiębiorstwo S. Fränkel, przekształcając je w jedną z największych i najnowocześniejszych fabryk włókienniczych w Niemczech. Związany z wrocławskimi bankami, izbą handlową i środowiskiem uniwersyteckim, wspierał naukowców i studentów, otwierając przed nimi swoje zbiory i archiwa. Jego działalność gospodarcza była nierozerwalna z mecenatem, łączył precyzję przemysłowca z wrażliwością kolekcjonera. Największym dziełem jego życia była Biblioteka Śląska w Prudniku, licząca dziesiątki tysięcy tomów poświęconych historii, literaturze i kulturze regionu. W jej zbiorach znajdowały się dzieła Angelusa Silesiusa i Martina Opitza, a także rękopisy i pierwsze wydania twórczości Gerharta Hauptmanna, z którym Pinkus pozostawał w serdecznej przyjaźni. To właśnie z Wrocławiem, gdzie obaj często się spotykali, łączyła ich wizja Śląska jako przestrzeni przenikania kultur i języków.
Po jego śmierci w 1934 roku część bezcennego księgozbioru trafiła do Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Do dziś świadczy o pasji i przekonaniu, że kultura Śląska jest wspólnym dziedzictwem, a jej serce niezmiennie bije we Wrocławiu.

Erna Stein-Blumenthal była jedną z pierwszych kobiet, które zdobyły doktorat z historii sztuki na Uniwersytecie Wrocławskim, i jedną z tych, które swoją wiedzą i pasją przekroczyły granice epoki. Urodziła się 23 września 1903 roku w Emden. Do Wrocławia przyjechała, by studiować historię sztuki, a miasto było wówczas jednym z najważniejszych ośrodków humanistyki w Europie Środkowej. Tutaj obroniła doktorat poświęcony architekturze barokowej, koncentrując się na symbolice i formie kolumn, które dla niej były nie tylko elementem konstrukcji, lecz wyrazem duchowego porządku sztuki europejskiej. Po studiach współpracowała z Allgemeines Lexikon der Bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart oraz Reallexikon zur Deutschen Kunstgeschichte, publikując precyzyjne opracowania o artystach i stylach. W 1930 roku rozpoczęła pracę z Karlem Schwarzem, który w Berlinie tworzył kolekcję sztuki żydowskiej. Gdy w styczniu 1933 roku otwarto Żydowskie Muzeum w Berlinie, a Schwarz wyjechał do Palestyny, to właśnie Erna Stein-Blumenthal przejęła kierownictwo tej instytucji. Od maja 1933 roku prowadziła muzeum w czasie, gdy w Niemczech narastała fala prześladowań. Jej zadaniem stało się nie tylko gromadzenie dzieł, lecz także ocalanie pamięci o żydowskiej kulturze. Pod jej kierownictwem powstał przewodnik po zbiorach, w którym opisała malarstwo, rzeźbę i sztukę rytualną. Po zamknięciu muzeum przez nazistów wyemigrowała do Palestyny, gdzie, już jako Erna Blumenthal, współtworzyła podstawy izraelskiej historii sztuki i muzealnictwa. Zmarła 5 czerwca 1983 roku w Emek Chefer. Jej droga, od uniwersyteckich sal Wrocławia po pierwsze żydowskie muzea w Berlinie i Palestynie, pozostaje świadectwem odwagi kobiety, która uczyniła z nauki narzędzie pamięci.

Bente Kahan jest jedną z najważniejszych współczesnych artystek Wrocławia, a jej działalność połączyła sztukę, pamięć i dialog międzykulturowy. Urodziła się w 1958 roku w Oslo w rodzinie o żydowskich korzeniach sięgających Andaluzji, Litwy i Polski. Jej ojciec, rabin Hermann Kahan, ocalały z Zagłady, przekazał jej głębokie poczucie odpowiedzialności za pamięć i kulturę. Studiowała aktorstwo w Tel Awiwie i Nowym Jorku, występowała na scenach Teatru Habima i Norweskiego Teatru Narodowego, a w 1990 roku założyła w Oslo Teater Dybuk poświęcony kulturze żydowskiej.
Do Wrocławia przyjechała w 2001 roku i tutaj odnalazła swoje miejsce na ziemi. W 2006 roku powołała Fundację Bente Kahan, której celem stało się przywracanie pamięci o żydowskiej historii Dolnego Śląska. Największym osiągnięciem fundacji było odrestaurowanie synagogi Pod Białym Bocianem i przekształcenie jej w centrum kultury, muzyki i spotkania. Dzięki jej determinacji historyczne miejsce znów tętni życiem. Jako wokalistka, aktorka i reżyserka Kahan tworzy spektakle, w których muzyka staje się nośnikiem pamięci. W jej projektach łączą się świadectwa historii z poezją i emocją. Śpiewa w jidysz, hebrajskim, niemieckim i polskim, a jej interpretacje uczyniły ją jedną z ważnych ambasadorek kultury żydowskiej w Europie. Za swoją działalność otrzymała tytuł Honorowego Obywatela Wrocławia, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski i tytuł Ambasadora Wrocławia. Dziś Bente Kahan pozostaje symbolem miasta, które uczy się słuchać dawnych głosów i tworzyć z nich nową harmonię. Dzięki niej historia, przez lata przemilczana, znów rozbrzmiewa pieśnią.

Abraham Geiger był jednym z najwybitniejszych rabinów XIX wieku i twórcą judaizmu reformowanego, a Wrocław odegrał kluczową rolę w rozwoju jego idei. Urodził się w 1810 roku we Frankfurcie nad Menem, studiował w Heidelbergu i Bonn, a po latach pracy w Wiesbaden objął w 1840 roku funkcję rabina we Wrocławiu. Miasto nad Odrą, tętniące życiem intelektualnym i religijnym, stało się miejscem, w którym Geiger mógł wprowadzać w życie swoją wizję wiary opartej na rozumie, etyce i otwartości wobec świata. Był przekonany, że judaizm musi rozwijać się wraz z epoką. Dążył do skrócenia i uproszczenia nabożeństw, dopuszczał muzykę podczas modlitwy i wprowadzał język niemiecki do liturgii, chcąc zbliżyć religię do wiernych. W jego oczach judaizm nie był zbiorem sztywnych przepisów, lecz żywym systemem moralnym. Zabiegał o powstanie nowoczesnego ośrodka nauki żydowskiej, a w 1854 roku współtworzył intelektualne zaplecze, które doprowadziło do otwarcia Żydowskiego Seminarium Teologicznego. Pierwszym dyrektorem został jednak Zacharias Frankel, a fundusze na działalność zapewnił Jonas Fraenkel. W 1863 roku Geiger opuścił Wrocław i objął funkcję rabina we Frankfurcie nad Menem, a później kierował Wyższą Szkołą Nauk Judaizmu w Berlinie. Zmarł w 1874 roku, pozostawiając po sobie dziedzictwo, którego korzenie tkwią w latach spędzonych nad Odrą. To tutaj jego koncepcja religii otwartej na wiedzę i kulturę zyskała realny kształt.

Zacharias Frankel był jednym z najważniejszych żydowskich myślicieli XIX wieku, a jego życie i dzieło na trwałe wpisały się w historię Wrocławia. Urodził się w 1801 roku w Pradze, a w stolicy prowincji śląskiej jego poglądy religijne i naukowe osiągnęły pełnię. Po studiach na Uniwersytecie w Budapeszcie został w 1836 roku naczelnym rabinem Drezna, gdzie zasłynął jako uczony łączący szacunek dla tradycji z otwarciem na nowoczesność. Sprzeciwiał się skrajnym reformatorom pragnącym odrzucić modlitwę w języku hebrajskim, przekonany, że język, tekst i pamięć stanowią istotę żydowskiej tożsamości. Frankel nie dążył do rewolucji, reformował judaizm od wewnątrz i uważał, że historia, a nie tylko doktryna, kształtuje naród żydowski. W 1854 roku przyjechał do Wrocławia, by objąć funkcję pierwszego dyrektora nowo utworzonego Żydowskiego Seminarium Teologicznego przy ulicy Włodkowica. Pod jego kierunkiem instytucja ta szybko stała się jednym z najważniejszych ośrodków nauki żydowskiej w Europie i miejscem narodzin judaizmu konserwatywnego. To właśnie tutaj Frankel stworzył przestrzeń, w której religia spotykała się z historią, a nauka z wiarą. Zmarł w 1875 roku we Wrocławiu i spoczął na Starym Cmentarzu Żydowskim. Jego grób przypomina o uczonym, który w czasach sporów potrafił zachować umiar i odwagę myślenia. Wrocław pozostał miejscem, w którym idea Zachariasa Frankla, połączenia wiary i rozumu, zapuściła najgłębsze korzenie.

Heinrich Graetz był jednym z najważniejszych żydowskich historyków XIX wieku, a jego życie i dzieło nierozerwalnie łączyły się z Wrocławiem. Urodził się w 1817 roku w Książu Wielkopolskim, lecz to właśnie do Wrocławia przybył w 1842 roku jako młody nauczyciel i badacz, pragnący połączyć żydowską tradycję z nowoczesną nauką. Po uzyskaniu doktoratu na uniwersytecie w Jenie powrócił nad Odrę, by współtworzyć intelektualne centrum żydowskiej myśli, które w połowie XIX wieku czyniło z Wrocławia jeden z najważniejszych ośrodków nauki w Europie. Od 1854 roku wykładał w Żydowskim Seminarium Teologicznym przy ulicy Włodkowica, instytucji, która pod jego wpływem stała się miejscem dialogu między religią, nauką i historią. Z jego inicjatywy sprowadzono z Triestu cenną kolekcję ksiąg żydowskich Saravala, która wzbogaciła zbiory seminarium i podniosła rangę ośrodka. Graetz łączył erudycję uczonego z pasją pedagoga, tworząc pomost między światem rabinackim a nowoczesnym spojrzeniem na dzieje. To właśnie we Wrocławiu powstała jego największa praca, monumentalna Historia Żydów, publikowana w jedenastu tomach w latach 1853–1876. Była to pierwsza nowoczesna synteza dziejów narodu żydowskiego, napisana językiem nauki, ale i z głębokim zaangażowaniem emocjonalnym. Dla współczesnych Graetz stał się nie tylko historykiem, lecz także nauczycielem tożsamości, który pokazał, że historia Żydów jest częścią historii całej ludzkości. We Wrocławiu spędził ponad czterdzieści lat, nauczając i tworząc. Był myślicielem niezależnym, często krytykował kabalistykę i zbyt rygorystyczne tradycje talmudyczne, które jego zdaniem odsuwały Żydów od rozumu i postępu. Jego poglądy wzbudzały dyskusje, ale wyrastały z autentycznej troski o duchową i intelektualną przyszłość narodu. Zmarł w 1891 roku w Monachium, lecz jego ciało spoczęło tam, gdzie naprawdę należało, na Starym Cmentarzu Żydowskim we Wrocławiu. Pośród nagrobków uczonych, lekarzy i rabinów jego grób przypomina, że właśnie w tym mieście narodziła się nowoczesna żydowska historiografia.

Otto Toeplitz był jednym z najoryginalniejszych matematyków XX wieku, a jego naukowa droga zaczęła się we Wrocławiu. Urodził się tu w 1881 roku w rodzinie nauczycieli matematyki i już od najmłodszych lat wykazywał niezwykłą wrażliwość na logikę i piękno liczb. W rodzinnym mieście ukończył gimnazjum i rozpoczął studia na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie w 1905 roku uzyskał doktorat z geometrii algebraicznej. Wrocław był miejscem, które ukształtowało jego umysł, pełnym tradycji akademickiej, dyscypliny intelektualnej i odwagi myślenia. Po latach pracy w Getyndze i Kilonii objął w 1928 roku katedrę matematyki na Uniwersytecie w Bonn. Tam rozwijał badania nad formami i macierzami nieskończonymi oraz nad analizą funkcjonalną, wchodząc w spory z wybitnymi uczonymi i krytykując zbyt abstrakcyjne ujęcia niektórych koncepcji. Toeplitz był jednak nie tylko teoretykiem, lecz także znakomitym popularyzatorem nauki. W książce Die Entwicklung der Infinitesimalrechnung wprowadził czytelników w świat rachunku różniczkowego i całkowego, pokazując, jak z pytań starożytnych Greków wyrastały idee współczesnej matematyki.
Wraz z dojściem Hitlera do władzy jego życie uległo dramatycznej zmianie. W 1935 roku został pozbawiony stanowiska na Uniwersytecie w Bonn z powodu żydowskiego pochodzenia. W 1939 roku wyemigrował do Palestyny, gdzie zmarł rok później w Jerozolimie. Jego kariera została brutalnie przerwana, ale dziedzictwo przetrwało, w pojęciach, twierdzeniach i książkach, które noszą jego imię.

Philip Lazarus Hirschel był wybitnym przedstawicielem wrocławskiej gminy żydowskiej w połowie XVIII wieku. Prowadził pierwszą bożnicę we Wrocławiu od czasów średniowiecza, co było kluczowym krokiem w odbudowie życia religijnego Żydów po wcześniejszych prześladowaniach. W jego czasach gmina żydowska zaczęła się odradzać, a Hirschel stał się symbolem tego odrodzenia. Zginął tragicznie w wybuchu wieży prochowej w czerwcu 1749 roku, co spowodowało ogromny szok wśród społeczności żydowskiej na całym Śląsku. Jego tragiczna śmierć wraz z kilkudziesięcioma osobami oraz niemal doszczętne zniszczenie majątku gminy zostały upamiętnione specjalnym dniem pamięci, aż do lat 30. XX w.

Zachariasz Łazarz, urodzony w czeskim Nachodzie, był zarządcą mennicy cesarskiej we Wrocławiu w latach 1657-1658. Był pierwszym Żydem od XV wieku, któremu pozwolono osiedlić się na stałe w mieście, a jego działalność miała duży wpływ na odbudowę społeczności żydowskiej w regionie. Łazarz wykazał się licznymi talentami, w tym doskonałym zarządzaniem i łatwością  nawiązywania relacji z władzami miejskimi. Dzięki niemu możliwe było rozpoczęcie ponownego bicia monet w lokalnej mennicy, co wzmocniło wrocławską gospodarkę. Jego wyjątkowa pozycja niemal przyczyniła się do odrodzenia  gminy żydowskiej we Wrocławiu. Niestety, opór ze strony władz miejskich, zaniepokojonych obecnością Żydów, swoista konkurencja w handlu i rzemiośle, spowodowały, że to się nie udało.

Isaak Meyer był dzierżawcą mennicy cesarskiej we Wrocławiu w latach 1546-1548. Jego działalność jako zarządcy mennicy wzbudzała kontrowersje wśród chrześcijańskich mieszkańców, którzy nazywali emitowane przez niego monety „żydowskimi halerzami”. Spowodowane to było polityką cesarską, która prowadziła do dewaluacji pieniądza. Meyer był jednym z nielicznych Żydów, którzy mieli wpływ na lokalną gospodarkę w czasach, gdy Żydzi byli wykluczani z wielu aspektów życia społecznego. Mimo krótkiego pobytu w mieście, pozostawił trwały ślad, będąc symbolem złożonych relacji między społecznością żydowską a władzami miejskimi. Jego historia jest przykładem, jak Żydzi, mimo licznych przeszkód, starali się znaleźć swoje miejsce w europejskim społeczeństwie.

Louis Cohn był jednym z najbogatszych żydowskich przedsiębiorców Wrocławia końca XIX w. Aktywnie zaangażowany w działalność społeczną, wspierał  inicjatywy na rzecz społeczności żydowskiej we Wrocławiu. Na początku XX w. jego rodzina prowadziła  Dom Handlowy Trautner, zaprojektowany przez architektów, braci Paula i Richarda Erlichów. Luksusowy dom towarowy przyciągał bogatych mieszkańców miasta, oferując szeroką gamę produktów, od odzieży po artykuły gospodarstwa domowego. Po dojściu nazistów do władzy rodzina Cohnów straciła niemal wszystko, co ostatecznie zakończyło jej działalność we wszystkich aspektach życia miasta.

Moses Lax był pierwszym żydowskim obywatelem Wałbrzycha, który osiedlił się w mieście po edykcie emancypacyjnym w XIX wieku. W Podgórzu, dzielnicy Wałbrzycha, prowadził zajazd „Zur Stadt Berlin”, gdzie produkował likier. Jego działalność gospodarcza była kluczowa dla rozwoju społeczności żydowskiej w regionie, a Lax odegrał istotną rolę w budowie pierwszego kirkutu w Wałbrzychu.

Willy Cohn był wybitnym niemieckim historykiem i nauczycielem, który poświęcił swoje życie dokumentowaniu codziennych doświadczeń społeczności żydowskiej we Wrocławiu w czasach narastających prześladowań nazistowskich. Jego szczegółowe dzienniki z lat 1933–1941 są nieocenionym świadectwem narastającej dyskryminacji, aryzacji mienia żydowskiego oraz stopniowego wykluczania Żydów z życia społecznego i kulturalnego miasta. Cohn skrupulatnie zapisywał postępującą marginalizację swojej społeczności, rejestrując zarówno dramatyczne wydarzenia, jak i codzienne trudności, z którymi borykali się wrocławscy Żydzi w tych latach.

Cohn zginął tragicznie w listopadzie 1941 roku, kiedy wraz z innymi wrocławskimi Żydami został deportowany do Kowna na Litwie. Tam, wraz z około tysiącem innych osób, został zamordowany przez nazistów. Jego dzienniki stanowią jedno z najważniejszych świadectw o losach Żydów w Breslau (Wrocławiu) w latach przedwojennych i początkowych latach II wojny światowej, dokumentując nie tylko proces zagłady, ale również życie codzienne społeczności przed ich ostatecznym unicestwieniem.

Fritz Haber, urodzony we Wrocławiu w 1868 roku, był laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie chemii za opracowanie procesu syntezy amoniaku, kluczowego dla produkcji nawozów. Jego badania przyczyniły się do znaczącego postępu w rolnictwie, ale także do rozwoju technologii wojskowych, w tym gazów bojowych używanych w czasie I wojny światowej. Jego prace wywołały kontrowersje, a sam Haber zyskał reputację jako „ojciec gazów bojowych”. Użyto ich po raz pierwszy w drugiej bitwie pod Ypres w kwietniu 1915 r. Ich twórca osobiście nadzorował użycie zakazanej przez konwencję haską broni, prowadząc suche, pozbawione emocji naukowe notatki. Po wojnie otoczony nimbem bohatera sprawy niemieckiej po dojściu nazistów do władzy, z uwagi na swoje żydowskie pochodzenie, zmuszony był emigrować do Wielkiej Brytanii. Otrzymał propozycję pracy w Palestynie. Zmarł w Szwajcarii w 1934 roku, w drodze do Rechwot.

Max Born, urodzony w 1882 roku we Wrocławiu, był jednym z najwybitniejszych fizyków teoretycznych XX wieku. Jego badania w dziedzinie mechaniki kwantowej przyniosły mu w 1954 roku Nagrodę Nobla za statystyczną interpretację funkcji falowej. Po ukończeniu studiów we Wrocławiu i pracy w Berlinie, Göttingen i Cambridge Born odegrał kluczową rolę w rozwoju mechaniki kwantowej, współpracując z takimi naukowcami jak Albert Einstein i Werner Heisenberg. Po dojściu nazistów do władzy w 1933 roku musiał emigrować do Wielkiej Brytanii, gdzie kontynuował karierę naukową. Wraz z Albertem Einsteinem podpisał „Manifest Russella-Einsteina”, sprzeciwiający się użyciu broni nuklearnej. Jego życie i prace naukowe pozostają inspiracją dla wielu pokoleń fizyków, a jego wkład w rozwój nauki jest niezaprzeczalny.

Reinhard Selten urodził się we Wrocławiu w 1930 roku. Jego ojciec był Żydem, a mama protestantką. Jako młody człowiek doświadczył trudnego losu mischlinga i dlatego, choć był uzdolniony matematycznie, nie mógł w szkole rozwijać swoich zainteresowań. Prawdopodobnie śmierć ojca uchroniła go przed deportacją do obozu zagłady, która spotkała większość wrocławskich Żydów w 1942 roku. Wyjechał z matką i przetrwał ostatnie lata wojny ukrywając się w Saksonii, Austrii i Hesji. W 1961 roku został zaproszony na konferencję dotyczącą teorii gier na Uniwersytet Princeton w New Jersey w USA. Selten zainteresował się teorią gier, za badania której w 1994 r. otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii (wspólnie z Johnem Harsanyim i Johnem Nashem). Wrocław odwiedził dopiero w latach 90., promując swoją drugą po ekonomii pasję – język esperanto.

Otto Stern, wybitny fizyk, został wyróżniony Nagrodą Nobla w 1943 roku w swojej dziedzinie za wkład w rozwój metody wiązki molekularnej i odkrycia momentu magnetycznego protonu. Pochodzący z Żor uczony, w wieku 4 lat przeprowadził się z rodziną do Wrocławia, gdzie uczył się w słynnym Johannes Gymnasium, w którym w duchu tolerancji pracowali i studiowali przedstawiciele wielu wyznań. Pracował tam m.in. słynny historyk i autor pamiętnika Willy Cohn. Mimo iż szkoła, do której uczęszczał Stern, miała profil humanistyczny, ukończył on studia z chemii fizycznej, a później zdobył tytuł doktora Schlesische Friedrich-Wilhelms-Universität. Współpracował z wieloma wybitnymi naukowcami, w tym z Albertem Einsteinem.  Dojście do władzy NSDAP zmusiło Sterna do emigracji do Stanów Zjednoczonych, gdzie kontynuował swoje prace w dziedzinie fizyki molekularnej. Był jednym z absolutnych rekordzistów w liczbie nominacji do Nagrody Nobla, bo otrzymał ich aż 82.

Hedwiga Kohn, urodzona we Wrocławiu w 1887 roku, była jedną z trzech kobiet w Niemczech, które przed 1933 rokiem uzyskały habilitację z fizyki. Specjalizowała się w spektrofotometrii i promowała rozwój tej dziedziny, będąc promotorką wielu doktoratów. Po dojściu nazistów do władzy musiała emigrować, najpierw do Szwecji, a następnie do Stanów Zjednoczonych. Tam kontynuowała karierę naukową, współpracując z amerykańskimi uczelniami i instytucjami badawczymi. W 2019 roku Google uhonorowało ją grafiką, przypominając o jej wkładzie w rozwój nauki.

Symche Natan był wybitnym reżyserem teatralnym. Po II wojnie światowej w Dzierżoniowie utworzył zespół teatralny, z którym zorganizował pierwszą powojenną produkcję teatralną w języku jidysz. Jego działalność przyczyniła się do odbudowy życia kulturalnego żydowskiej społeczności na Dolnym Śląsku, a jego inscenizacje były ważnym krokiem w procesie ożywienia kultury żydowskiej po tragedii Holokaustu. Natan stał się kluczową postacią w promowaniu sztuki w języku jidysz.

Jakub Rotbaum, urodzony 13 sierpnia 1901 roku we Lwowie, swoją karierę rozpoczął w teatrze międzywojennej Polski, a po II wojnie światowej osiadł we Wrocławiu, gdzie odegrał kluczową rolę w rozwoju Teatru Żydowskiego. Jako kierownik artystyczny przyczynił się do odrodzenia teatru jidysz, wystawiając w roku 1950 wybitne dzieło “Sen o Goldfadenie”. W latach 1946–1949 przebywał w Stanach Zjednoczonych, gdzie nawiązał kontakty z tamtejszą diasporą żydowską i środowiskami teatralnymi. To doświadczenie zaowocowało nowoczesnym podejściem do reżyserii i wzbogaciło jego warsztat, co wykorzystał po powrocie do Polski.

Jednym z kluczowych momentów w karierze Rotbauma była współpraca z Idą Kamińską, wybitną aktorką i reżyserką. Kamińska, założycielka Państwowego Teatru Żydowskiego, wspierała jego artystyczne ambicje, co pozwoliło teatrowi we Wrocławiu stać się ośrodkiem kultury nie tylko dla społeczności żydowskiej, ale również dla szerszej publiczności.

Król Jan Luksemburski, choć nie był Żydem, odegrał istotną rolę w historii społeczności żydowskiej we Wrocławiu. W 1345 roku zlecił zbezczeszczenie kirkutu, co symbolizowało długą historię prześladowań, jakich doświadczali mieszkańcy żydowskiego pochodzenia. Jego decyzje były odzwierciedleniem panujących wówczas uprzedzeń i nietolerancji, które były widoczne w wielu europejskich krajach.

Julius Schottländer, urodzony w 1835 roku w Ziębicach, był jednym z najbogatszych i najbardziej wpływowych przedsiębiorców Wrocławia. Jego majątek, zbudowany na handlu wełną i zbożem, pozwolił mu na inwestowanie w rozwój południowych terenów miasta, zwłaszcza dzisiejszej dzielnicy Krzyki. W 1877 roku ufundował Park Południowy, który miał służyć mieszkańcom jako miejsce rekreacji. Schottländer posiadał również liczne grunty w okolicach dzisiejszego placu Grunwaldzkiego, co miało ogromny wpływ na rozwój urbanistyczny tej części Wrocławia.

Oprócz działalności gospodarczej Schottländer był filantropem, finansującym między innymi budowę Żydowskiego Domu Starców (1896) i Żydowskiego Domu Sióstr Szpitalnych (1903). Dzięki jego wsparciu rozwijały się zarówno instytucje społeczne, jak i infrastruktura miejska. Pochowany został na Starym Cmentarzu przy ul. Ślężnej.

Paul Schottländer, syn Juliusza, odziedziczył po ojcu majątek i kontynuował działalność przemysłową oraz filantropijną.  Rozwijał z powodzeniem imperium finansowe ojca dzieląc czas pomiędzy nowymi inwestycjami a samorozwojem, poświęcając się nauce. Był doktorem filozofii i honorowym senatorem Uniwersytetu Wrocławskiego, jednocześnie dbając o rozwój miasta i jego renomę za granicą. W początkach XX w. zainteresował się nowinkami technicznymi oraz domami handlowymi na wzór amerykańskich. W efekcie w 1896 roku, u zbiegu dzisiejszych ulic Ofiar Oświęcimskich i Świdnickiej we Wrocławiu otworzył nowoczesny dom handlowy, tzw. Czerwony Dom, który stał się symbolem elegancji i luksusu.

Ferdinand Lassalle, urodzony w 1825 roku we Wrocławiu, był jednym z pionierów ruchu socjalistycznego w Europie. Jako założyciel pierwszej partii robotniczej w Niemczech — Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein (ADAV) — Lassalle walczył o prawa robotników i ich reprezentację polityczną. Jego działania miały ogromny wpływ na kształtowanie się ruchu socjalistycznego w Europie, w tym na powstanie Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD). Lassalle był również autorem licznych esejów i manifestów, w których podkreślał znaczenie organizacji pracowników. Zginął tragicznie w 1864 roku w wyniku pojedynku o względy ukochanej, a jego grób znajduje się na Starym Cmentarzu Żydowskim we Wrocławiu.

Jakub Egit był liderem Wojewódzkiego Komitetu Żydowskiego, który rozpoczął działalność w 1945 roku, po zakończeniu II wojny światowej. Dzięki jego wysiłkom władze komunistyczne pozwoliły na organizację jiszuwu, co oznaczało strukturę na kształt żydowskiego okręgu autonomicznego na terenie województwa wrocławskiego . Egit odegrał kluczową rolę w odbudowie żydowskiego życia na Dolnym Śląsku, stając się jedną z ważniejszych postaci w procesie reaktywacji gmin żydowskich po Holokauście.

Szulim Trejstman był rabinem, który od 1946 roku prowadził działalność religijną  w Kongregacji Wyznania Mojżeszowego we Wrocławiu (zaczątku  gminy żydowskiej). Jego przywództwo przyczyniło się do odbudowy życia religijnego wśród ocalonych Żydów, a jego starania o zachowanie tradycji i kultury żydowskiej były niezwykle ważne w okresie po wojnie, gdy wiele osób starało się odnaleźć swoje miejsce w nowej rzeczywistości.

Walter Tausk był przedsiębiorcą i dekoratorem wnętrz. Znany jest jednak przede wszystkim z pamiętników, które spisał we Wrocławiu w latach 1925–1940. W okresie I wojny światowej służył w armii, gdzie za bohaterstwo otrzymał Żelazny Krzyż. W swoich pamiętnikach, które są cennym dokumentem historii niemieckich Żydów, opisał nie tylko codzienność, ale także narastające prześladowania, w tym noc kryształową i zniszczenie Nowej Synagogi. Zachowanych 7 tomów pamiętników znajduje się w Bibliotece Uniwersytetu Wrocławskiego. Spotkał go tragiczny los. 25 listopada 1941 roku został deportowany do Kowna, gdzie zginął.

Ida Kamińska była jedną z najważniejszych postaci w polskim teatrze jidysz. Urodziła się w rodzinie żydowskiej w Odessie, a swoje pierwsze kroki na scenie stawiała w Warszawie, gdzie zyskała uznanie dzięki talentowi aktorskiemu. Po II wojnie światowej objęła dyrekcję Dolnośląskiego Teatru Żydowskiego we Wrocławiu, gdzie promowała sztukę jidysz, organizując liczne spektakle. Jej adaptacje klasyków literatury żydowskiej miały duże znaczenie dla utrzymania tradycji artystycznych. W 1965, na festiwalu w Cannes otrzymała wyróżnienie specjalne za rolę w filmie “Sklep przy głównej ulicy”, w reżyserii Jána Kadára i Elmara Klose oraz nominację do Złotych Globów. Za tą samą rolę w 1967 roku otrzymała jako pierwsza polska aktorka w historii nominację do Oscara. Ida Kamińska była również aktywna jako reżyserka i scenarzystka, a jej wkład w kulturę teatralną i filmową jest nieoceniony. Zmarła w 1980 roku w Nowym Jorku, pozostawiając po sobie bogaty dorobek artystyczny i wpływ na rozwój kultury jidysz w Polsce.

Bracia Paul i Richard Erlichowie byli wybitnymi architektami, których prace miały znaczący wpływ na architekturę Wrocławia na początku XX wieku. Ich najważniejszym dziełem jest Dom Handlowy Trautner, zrealizowany w 1903 roku na Rynku 24. Budynek ten był siedmiokondygnacyjnym obiektem w stylu neomanierystycznym, wyróżniającym się przeszkloną elewacją i charakterystycznym szklanym globusem. Erlichowie zaprojektowali również wiele innych obiektów użyteczności publicznej we Wrocławiu, w tym żydowski szpital przy ul. Sudeckiej, gdzie można dostrzec ich monogramy.

Erich Mendelsohn był jednym z czołowych przedstawicieli architektury modernistycznej. Zaprojektował on nowy dom handlowy przy ul. Oławskiej dla żydowskiego przedsiębiorcy Rudolfa Petersdorfa. Jego dzieło, znane jako Dom Handlowy Kameleon, otwarte w latach 20. XX wieku, wyróżniało się futurystyczną formą oraz dużymi przeszklonymi witrynami, które przyciągały klientów. Mendelsohn inspirował się amerykańskimi rozwiązaniami, co łączyło funkcjonalność z minimalizmem. Jego projekty były odpowiedzią na potrzeby współczesnych czasów, a także stanowiły manifest architektoniczny, który łączył nowoczesność z tradycją​.

Edwin Oppler był znanym architektem żydowskim, który zaprojektował Nową Synagogę we Wrocławiu, znaną również jako Synagoga na Wygonie. Zbudowana w 1872 roku,  mogła pomieścić 1850 osób; była, obok Nowej Synagogi w Berlinie, największą synagogą w Niemczech. Oppler, będący zwolennikiem asymilacji Żydów z kulturą niemiecką, stworzył monumentalną budowlę w stylu neoromańskim, która była symbolem liberalnego ruchu haskala. Jego projekt wyróżniał się kopułą o średnicy 18 m, wznoszącą się na wysokość 73 m, co było nowoczesnym osiągnięciem architektonicznym tamtych czasów​.

Georg Wertheim był żydowskim przedsiębiorcą ze Stralsundu, który zrewolucjonizował prowadzenie niewielkiego sklepu swoich rodziców, wprowadzając możliwość wymiany towaru, stałe ceny i gwarancję jakości. Jego nowy dom handlowy przy ul. Świdnickiej (dzisiejszy Dom handlowy Renoma), zaprojektowany przez architekta Hermanna Derenburga, został otwarty w 1930 roku. Mimo kryzysu gospodarczego, Wertheim zainwestował w budowę, co skutkowało eleganckim budynkiem o nowoczesnym, modernistycznym designie, który przyciągał klientów luksusowymi towarami. Wertheim stał się jednym z najważniejszych graczy na rynku wrocławskich domów towarowych, a jego innowacyjne podejście do handlu miało wpływ na całą branżę​.

Rudolf Petersdorff był żydowskim przedsiębiorcą, który zlecił architektowi Erichowi Mendelsohnowi projekt nowego domu handlowego przy ul. Szewskiej (róg Oławskiej). Mendelsohn, znany ze swojego nowoczesnego podejścia do architektury, stworzył futurystyczny budynek z dużymi przeszklonymi witrynami, które przyciągały uwagę klientów. Otwarcie Domu Handlowego Rudolfa Petersdorffa (obecnie Dom Handlowy Kameleon) miało miejsce w latach 20. XX wieku i od razu stało się sensacją, przyciągając rzesze ludzi. Mendelsohn był jednym z twórców modernizmu w architekturze i jego prace przyczyniły się do redefinicji przestrzeni handlowej w mieście.​